Книга тепла
Новости
НАА ОЙЫННАРНАҢ ӦРІНДІРЗІННЕР
Дата: 16.11.2016
Ағбанда 11 ноябрьда драма театрында улуғ пайрам ирткен. А.М. Топановтың адынаң Хакас национальнай драма театры, 85 чылын таныхтап, наа сезонын асхан. Пайрамға театрның ӧмезі «Алаахтыртхан Хорхло» саблығ ойынны тимнеп салған.
Наа спектакльны кӧріп аларға кӧрігҷілер азынада чыылысханнар, прайзы чалахай кӧңніліг: хынчатхан артисттерінең тоғазарлар нооза. Кӧрігчілерні театр тоғынҷылары улуғ аалҷыларны чіли удурлааннар, фойеде оларны ирбенніг чейнең паза татхыннығ талғаннаң сыйлааннар. Ағаа хоза, хакас кӧгенектіг кӧрігҷілер ойынға тикке ирткеннер. Хакас кип-азахтығ кізілер уғаа ӧкерек кӧрінгеннер.
Пайрамға хакас чайаачылары театрның тархынына чарыдылған стендтер тимнеп салтырлар, хайзында саблығ артисттернің паза режиссёрларның сомнарын кӧріп аларға чарир. Ідӧк фойеде декорациялар паза кип-азах кӧзідии тоғынған. «Пыром таста, чирім» спектакльдаң алылған хаңааны алай Гульфия Кокова кискен Регананың кип-азаан кӧрерге чапсых полған даа полза, прайзы «Алаахтыртхан Хорхло» ойынның пасталарын чидікпин сағаан.
Таныхтирға кирек, пу спектакль Хакас драма театрының тархынынаң пик палғалыстығ. Театр тӧстегҷізі Александр Михайлович Топановтың пьесазы пастағызын на 1942 чылда турғызылған. Илбек Ада чаа тузында сарыннардаң, тахпахтардаң паза теелбектердең пӱткен «Алаахтыртхан Хорхло» ойын кӧрігҷілернің кӧңнін матап кӧдірген, амыр чуртас айланар тіп ізеніс пирген. 70 чыл артиинаң аразына А.М.Топановтың пьесазын турғысханнар: Иван Самохвалов (1942), Александр Топанов (1945), Александр Тугужеков (1958, 1976), Сергей Болдырев (1990), Юрий Нестеров, Светлана Чаптыкова (2002). Мында ідӧк композиторларның улуғ тоғызын таныхтирға кирек. Аймах чылларда ойынға музыканы Александр Кенель, Георгий Челбораков паза Татьяна Шалгинова пасханнар. Оларның кӧглері спектакльны улам на чазаан паза пайытхан.
Ирткен неделяда кӧрігҷілер читінҷі хати турғызылған «Алаахтыртхан Хорхлонаң» танызып алғаннар. Аны Хакасияның чон артизі, режиссёр Юрий Майнагашев турғысхан. Юрий Матвеевич кӧп чыллар Тапчының рольын толдырған, аннаңар ол чайаан спектакльны кӧріп аларға хынығ полған,
Минің кӧрізімнең, режиссер XIX вектің халғанҷы чылларындағы хакас аалның чуртазын прай саринаң чалтырама кӧзіт пирген. Иң пастап матырларның хакас чонның кибірли тіккен кип-азаа харахха тасталған. Кӧгенектер прай ипти иділгеннер, че олох туста театрның кип-азах тікчеткен устары оларны тың чазабиндырлар. Иб аразында пістің ӧбекелерібіс мындағ кӧгенектерні паза сикпеннерні кис чӧрҷеңнер. Ӧӧн матырларның чурттарында теербен, хайах ӱсчең сапчағас, соох, чир стол турчалар. Піреезінің ибінде пу ідіс-хамыс ам даа пар полар, че пӱӱнгі кӱнде оларны ӧӧнінде музейлерде ле кӧрерге чарир. Ідӧк спектакль тузында кӧрігӌілернің хакас чонның арға-мӧрійлерінең танызып аларға оңдай пар: Ӧңең Хорхлоның адынаң чарысча, Чанар паза Хоох пай кӱресчелер, чииттер хурнаң тартысчалар.
Че прай ойын хыс оғырлир кибір ибіре парча. Пір саринаң драматург А.М.Топанов хакастарның пу кибірін кӱлкее тартхан, че олох туста пайларның иртіре полчатханын кӧзітче.
Полған на рольға режиссёр артисттерні килістіре таллап алған. Чиит хыстарға сырбалчатхан Хорхло пайның омазын Хакасияның саблығ артизі Виктор Коков чайаан. Ол пу рольны пастағызын на толдырбинча. Тырлосты ойнапчатхан Россияның саблығ артизі Татьяна Майнагашеваны кӧбізі таныбин даа халған полар. Пу матырны чайап, Татьяна Андреевна сценаа саңай пасха омалығ сыххан. Кӧрігҷілернің сағызында ідӧк Хакасияның саблығ артизі Кирилл Султреков ойнаан пристав ӱрге халар, неке. Че прайзынаң сидік, минің кӧрізімнең, Юлия Тиниковаа полған. Ол салчых паза сай Хорды ӧрекеннің рольын толдырған, хайзын кӧп чыллар Хакасияның чон артизі Алиса Кызласова чалтырама ойнаан. Таланттығ чиит хыстың Хордызы кӧрігҷілернің кӧңніне кірген, олар ағаа матап айа сапханнар.
«Алаахтыртхан Хорхло» - музыкалығ ойын, аннаңар спектакль тузында матырлар кӧп сарнапчалар паза тахпахтапчалар. Таныхтирға кирек, наа ойынға музыканы композитор Тамара Давлетова пасхан. Прай кӧглерні театрның «Хазыр суғ» ансамбльы толдырған. Ідӧк хореограф Анат Быдышевтің тоғызын таныхтирға кирек. Ол турғысхан кӧгліг теелбектер ойынны чазааннар.
Наа «Алаахтыртхан Хорхло» ойын кӧрігҷілерні аптаан, артисттернің узына морсынып, олар матап айа сапханнар. Таныхтирға кирек, Хакас драма театрының наа ойынын кӧріп аларға кӧп кізі килген, залда пос орын чох полған.
Ойын соонда мин кӧрігҷілернең чоохтазып алғам. Олған садында психолог полып істенчеткен Евгения Патачакова таныхтаан: «Сӧбіремнең хада мағаа кӧп чыллар Хызылчар крайында чуртирға киліскен, аннаңар хакас тілінең турғызылған ойыннарны ӱр кӧрбеем. Хакас драма театрының наа ойыны минің кӧңніме тың кірген, ӧрінчем аны кӧріп алғаныма».
Позының сағыстарынаң ідӧк культура министрінің орынӌызы Лариса Киштеева ӱлескен: «Пӱӱл Хакас драма театры 85 чылын таныхтапча. Санапчам, уғаа чахсы пайрамнығ чылда «Алаахтыртхан Хорхло» спектакльны хатап турғысханы. Ойын ідӧк тахпахтардаң, сарыннардаң паза теелбектердең пӱткен. Музыказы чи хайдағ ..чахсы. Тамара Давлетова улуғ тоғыс ит салған. Ӧріндірче, театрда кӧп чиит паза таланттығ артисттер тоғынчалар. Алғыстапчам оларны театрның 85 чылынаң, мыннаң мындар кӧрігҷілерні наа ойыннарнаң ӧріндірзіннер».
Дополнительная информация для СМИ по телефону: 8 (909) 525-4478, пресс-служба Хакасского национального драматического театра имени А.М. Топанова; 8(3902) 248-120, пресс-служба министерства культуры Республики Хакасия